Stabilizatory substancji nawozowych
Niektóre mikroelementy zaliczane do metali są trudne do utrzymania w formie rozpuszczonej w wodzie. Przykładem takiego pierwiastka jest żelazo. Większość jonów żelazowych Fe3+ jest praktycznie nierozpuszczalnych w wodzie (wodorotlenek żelaza, fosforan żelaza) a co za tym idzie składniki nie są niedostępne dla roślin wodnych nawet jeśli fizycznie znajdują się w wodzie. Z tego powodu żelazo musi być stabilizowane chemicznie na potrzeby nawożenia.
Stabilizatory używane do tego celu to róże związki organiczne zaliczane do substancji chelatujących. Każda cząsteczka takiego związku przyłącza się do jednego jonu metalu. Jony metali magą być chelatowane za pomocą kilku związków jednocześnie. Powstałe na skutek tego chelaty są niezwykle stabilnie chemicznie. Jon metalu jest dosłownie „zakleszczony” poprzez chelator (słowo chelat pochodzi od greckiego, gdzie „chelé” oznacza szczypce homara) i staje się centralną cząsteczką kompleksu. Związek składa się z substancji chelatującej (chelatora) i centralnie usytuowanej cząsteczki zwanej chelatem. Zchelatowany metal jest dobrze rozpuszczalny w wodzie, ale jego podatność na reakcje chemiczne jest ograniczona.
Przykładem chelatorów są kwasy owoców, które są spotykane w naturze takie jak kwas askorbinowy, kwas cytrynowy i glukonowy, jak również związki syntetyczne takie jak EDTA (kwas edetynowy, C10H16N2O8), DTPA (kwas pentetynowy, C14H23N3O10) and HEDTA - kwas nitrylotrójoctowy (C10H15N2Na3O7).
Wiązania chelatów mają różną trwałość w zależności od komponentów tego kompleksu. Trwałość tych związków zależy również od odczynu wody. EDTA jest szczególnie efektywnym związkiem przy pH nie przekraczającym 6, DTPA preferuje odczyn wody powyżej 7,5. Tego typu związki organiczne rozkładają się w mniejszym lub większym stopniu pod wpływem światła o barwie niebieskiej lub promieniowania UV, jak również wystawione na działanie drobnoustrojów.
Kompleksy chelatujące o różnej stabilności chemicznej mogą być używane do różnych celów. Chelat żelaza składający się z kwasu askorbinowego, cytrynowego i glukonowego (askorbinian żelaza, cytrynian żelaza, glukonian żelaza) uwalnia żelazo szybko, stąd jest używany do skoncetrowanych nawozów do doraźnego stosowania (najlepiej codziennego). Bardziej stabilne formy chelatów takie jak EDTA, DTPA czy HEDTA uwalniają żelazo wolniej i stopniowo czynią ten związek dostępnym dla roślin przez dłuższy czas. Tego typu związki są używane do nawozów zalecanych do cotygodniowego dawkowania.
Żelazo w formie dwuwartościowej Fe (Ⅱ) jest chętnie pobierane przez rośliny w formie schelatowanej m.in. kwasem glukanowym i askorbinowym. Mniej chętniej (również pobierane jest żelazo z EDTA) w formie trójwartościowej.